STVN – Hiện tượng lượng tử trong enzyme là một lĩnh vực nghiên cứu đầy tiềm năng và đang nhận được sự quan tâm lớn từ cộng đồng khoa học. Nó đề cập đến việc các hiện tượng lượng tử, như hiệu ứng đường hầm lượng tử (quantum tunneling), sự siêu định vị (quantum superposition), hoặc sự liên kết lượng tử (quantum entanglement), đóng vai trò trong các phản ứng sinh hóa được xúc tác bởi enzyme.
TS.Trịnh Xuân Đức
Hiện tượng lượng tử trong enzyme đã trở thành một đối tượng nghiên cứu đầy hứa hẹn trong giao thoa giữa sinh hóa và vật lý. Trong bài báo này, chúng tôi tổng quan các nguyên lý của cơ học lượng tử được áp dụng để giải thích hoạt động của enzyme – những phân tử sinh học quan trọng đóng vai trò làm chất xúc tác trong các phản ứng hóa học trong cơ thể. Tác động của các hiện tượng này được nghiên cứu tại nhiều hệ sinh hóa khác nhau, và các kết quả thu được đang góp phần thay đổi những nhân thức truyền thống trong lĩnh vực này.
Hình ảnh minh họa hiện tượng lượng tử trong enzyme
Hiệu ứng đường hầm lượng tử là một trong những khái niệm quan trọng nhất trong các nghiên cứu liên quan đến enzyme. Hiện tượng này xảy ra khi các hạt, thường là proton hoặc electron, vượt qua rào cản năng lượng thay vì “leo qua” như mô tả bởi cơ học cổ điển. Trong enzyme, hiệu ứng này tăng tốc đáng kể các phản ứng hóa học. Điển hình, enzyme alcohol dehydrogenase đã được ghi nhận sử dụng đường hầm proton để chuyển đổi ethanol thành acetaldehyde. Nhờ vẫy, hiệu ứng đường hầm giúp giải thích vì sao tốc độ phản ứng enzyme cao hơn nhiều so với các phản ứng không xúc tác.
Hiện tượng đồng bộ hóa lượng tử, trong khi ít được đề cập hơn, lại có vai trò quan trọng trong việc duy trì pha liên kết của các sóng hạt trong một khoảng thời gian dài. Cơ chế này được giả thiết đóng góp tối ưu hóa chuyển năng lượng hoặc electron trong enzyme. Đối với photosystem II – một phần của quá trình quang hợp – sự đồng bộ hóa lượng tử có thể góp phần tăng hiệu quả chuyển electron, làm sáng tỏ ý nghĩa sinh hóa của các cơ chế lượng tử.
Tương quan lượng tử, tuy vẫn chưa được nghiên cứu sâu rộng trong các hệ thống sinh học, là khái niệm có tiềm năng lớn. Trong enzyme, sự tương quan giữa các hạt có thể góp phần điều chỉnh phản ứng ở cấp độ nguyên tử, mở ra nhiều khả năng điều chỉnh địa hóa sinh học.
Cấu trúc enzyme, vốn luôn thay đổi linh hoạt, được xem như một yếu tố quan trọng trong cơ chế xúc tác. Cơ học lượng tử được áp dụng để giải thích các dao động trong mạng liên kết hydro đã góp phần giúp enzyme đạt được trạng thái ổn định nhất cho phản ứng xảy ra. Tác động này, về lâu dài, có thể mở rộng khái niệm về tự động hóa trong sinh học lượng tử.
Các nghiên cứu về hiện tượng lượng tử trong enzyme không chỉ mở rộng kiến thức về các cơ chế sinh hóa, mà còn tạo cơ sở cho nhiều ứng dụng. Trong công nghệ sinh học, việc nghiên cứu đã giúp phát triển enzyme nhân tạo hoặc tăng hiệu suất enzyme trong các quy trình sản xuất. Trong lĩnh vực năng lượng, những cơ chế enzyme đã gây cảm hứng cho việc thiết kế các xúc tác lượng tử hoặc pin nhiên liệu hiệu quả cao. Trong y học, nghiên cứu các hiện tượng lượng tử đã giúp giải thích các bệnh lý liên quan đến enzyme như ung thư hoặc thoái hóa thần kinh.
