STVN – Trợ lý báo chí trong thời đại số mang ý nghĩa mô tả vai trò, công việc và sự chuyển đổi của người làm trợ lý báo chí trong bối cảnh truyền thông, báo chí và công nghệ số hóa phát triển mạnh mẽ.
Ts Đoàn Duy Khương
(Bài viết nhân kỷ niệm 100 năm Ngày báo chí cách mạng Việt Nam)
Trong thế giới ngày nay, Trí tuệ nhân tạo (AI) đã phát triển từ một lĩnh vực nghiên cứu chuyên biệt thành một công nghệ chính thống định hình các ngành công nghiệp và cuộc sống hàng ngày. Các mô hình AI đang chuyển đổi cách chúng ta tương tác với công nghệ và cách thức hoạt động của tất cả các ngành, đặc biệt là ngành báo chí và truyền thông
Mặc dù còn có rủi ro liên quan đến các công cụ AI tạo ra như các vấn đề nổi cộm về tính chính xác, minh bạch, công bằng, quyền riêng tư và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ…. Tuy nhiên, các nghiên cứu điển hình về cách AI đang được triển khai trong các tòa soạn trên toàn thế giới cho thấy 4 nội dung chiến lược mà ngành công nghiệp báo chí và truyền thông cần tập trung phát triển trong thời đại số:
Hình ảnh minh họa công cụ AI
1. Thu thập tin tức
AI có thể là trợ lý ảo đắc lực cho nhà báo trong tìm kiếm, xác định thông tin. Có thể sử dụng các phần mềm ứng dụng công nghệ AI để phát hiện đề tài, thu thập xử lý thông tin để theo dõi sự kiện, trích xuất thông tin và xác định xu hướng. AI có thể là trợ lý ảo trong tổ chức các thông tin và gợi ý liên kết giữa các chủ đề. Với các phần mềm thực hiện chức năng quản lý và lưu trữ thông tin văn bản/ số liệu/ bảng tính (dữ liệu), AI có thể tích hợp tính năng gợi ý liên kết giữa các văn bản trong hệ thống thông qua các từ khóa được đặt khi lưu trữ dữ liệu, hoặc dựa vào các từ khóa có tần suất xuất hiện cao nhất trong văn bản.
Các mô hình AI có thể dự đoán các chủ đề thịnh hành để cung cấp thông tin cho các câu chuyện tiềm năng cho các nhà báo và tìm ra những khoảng trống trong phạm vi đưa tin. Ví dụ như AI cũng có thể xác định các điểm bất thường trong các báo cáo kiểm toán của chính phủ để đưa ra thông tin đầu vào cho các phóng viên của mình hoặc sử dụng AI để xác định các điểm nổi bật của clip và tạo các bản tóm tắt hấp dẫn chí các bản tin…
Cuối cùng, các biên tập viên con người sẽ đánh giá và xác minh các nguồn, viết tóm tắt và trích dẫn thông tin gốc thông qua các liên kết có liên quan.
2. Sản xuất tin tức
AI là trợ lý đắc lực cho nhà báo và tòa soạn nhằm tối ưu hóa sản xuất nội dung, tăng hiệu suất sản xuất sản xuất nội dung số theo yêu cầu cá nhân hóa và các đặc tính của tác phẩm, sản phẩm báo chí số (tính thời gian thực, tính tương tác, tính đồng bộ trên nền tảng số và trong hệ sinh thái số).
AI trợ thủ đăc lực cho nhà báo
Cụ thể, bộ công cụ AI có thể giúp các nhà báo hiệu đính, soạn thảo tiêu đề và đưa ra dàn ý. Sử dụng AI để sàng lọc dữ liệu được sử dụng cho báo cáo điều tra, tạo phiên bản âm thanh cho các bài viết của họ và đưa ra các đề xuất cho bài viết. Tất cả những điều này được thực hiện dưới sự giám sát của con người và trải qua quá trình chỉnh sửa trước khi xuất bản.
Ngoài ra, các công cụ AI có thể được sử dụng để phát hiện deepfake. Tuy nhiên, chúng chỉ nên đóng vai trò là điểm khởi đầu của quy trình xác minh.
3. Tăng cường sự tham gia của bạn đọc
Khi các ấn phẩm cạnh tranh để thu hút số lượng bạn đọc, các bản tóm tắt AI cho thấy triển vọng thu hút độc giả và thúc đẩy lượng độc giả cũng như tăng thời gian độc giả dành cho một bài viết.
Tính năng tóm tắt AI cũng có thể được trình bày cho độc giả dưới dạng một chatbot. AI cũng được sử dụng thế hệ tăng cường truy xuất (RAG). Nó tạo ra một bản tóm tắt dựa trên thông tin mà nó lấy từ các bài viết trong kho lưu trữ. Ngoài ra, nó liệt kê các bài viết mà nó tham chiếu và yêu cầu người đọc tham khảo để xác minh.
AI cũng có thể sử dụng hành vi, thói quen và hành trình của người đọc để đề xuất nội dung và cá nhân hóa trải nghiệm của người dùng. Việc quản lý AI tốt có thể thúc đẩy mọi người tìm hiểu thêm thông tin bằng cách đưa họ đến những câu chuyện mà họ có thể thích cũng như những câu chuyện mà họ chưa đọc.
4. Chiến lược hợp tác win-win giữa ngành báo chí và các công ty công nghệ
Sự ra đời của AI đang làm phức tạp thêm các mối quan hệ đang phát triển giữa các công ty công nghệ lớn và ngành báo chí vì thực tế cho thấy rằng AI tùy chỉnh khó phát triển nội bộ nên các tòa soạn phải dựa vào các công ty công nghệ. Hơn nữa, tìm kiếm được tăng cường bằng AI có thể ảnh hưởng đến sự tương tác của khán giả và củng cố quyền kiểm soát của các nền tảng công nghệ đối với hệ sinh thái thông tin.
Tuy nhiên, trong việc phát triển chiến lược hợp tác với công ty công nghệ, các tòa soạn có lợi thế so với các công ty công nghệ khi AI chỉ có thể hoạt động với thông tin hiện có. AI không thể đi vào thế giới và thu thập thông tin, trải nghiệm mới hoặc tương tác với những người khác. Điều quan trọng là các hệ thống AI luôn khao khát nhiều dữ liệu hơn vì các công ty công nghệ đang nhanh chóng cạn kiệt dữ liệu đào tạo có sẵn. Nếu không có dữ liệu chất lượng cao mới, các mô hình AI có thể xuống cấp và thậm chí sụp đổ.
Điều này có nghĩa là các tòa soạn có quyền chủ động hơn trong việc xác định mối quan hệ hợp tác chiến lược với các công ty phát triển hệ thống AI, dẫn đến các công ty công nghệ chỉ hai lựa chọn là hợp tác với các tòa soạn hoặc đối mặt với các vấn đề về sở hữu trí tuệ.
Mặc dù vẫn còn những mốc pháp lý cần vượt qua, nhưng tương lai sẽ là nơi các công ty AI và các tổ chức tin tức có thể hợp tác theo cách có lợi cho cả hai bên (win-win).
Chắc chắn với chiến lược sử dụng AI và cùng người bạn trợ đồng hành AI, ngành báo chí sẽ phát triển lên một tầm cao mới và góp phần quan trọng thực hiện hiệu quả Nghị quyết 57 -NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong thời điểm bình minh của cuộc các mạng công nghệ 5.0.
