STVN – Cứ mỗi độ xuân đến tết về thì câu chuyện “Tết” nên giữ hay bỏ lại rộ lên, không chỉ ở Việt Nam mà các nước sử dụng lịch “âm” đầu xôn xao bàn tán. Kẻ nói giữ người nó nên “bỏ”, mỗi người đều có lý lẽ và lập luận của riêng mình. Cùng tác giả "đi thăm" một số quốc gia và đưa ra các góc nhìn kinh tế học và dân tộc học về vấn đề nhạy cảm này.
Nhật Bản
Văn hóa con người Nhật Bản nổi tiếng với sự độc đáo và tinh tế, pha trộn giữa truyền thống và hiện đại. Tính kỷ luật và trách nhiệm cao được đánh giá cao, người Nhật luôn tuân thủ quy tắc và có ý thức cộng đồng. Lễ phép và tôn trọng là giá trị cốt lõi, thể hiện qua việc cúi chào, sử dụng kính ngữ và duy trì sự khiêm tốn nơi công cộng.
Tinh thần cầu tiến là nét đặc trưng khác, người Nhật luôn nỗ lực học hỏi, trau dồi kiến thức để đóng góp cho xã hội. Mối quan hệ với thiên nhiên cũng được thể hiện qua các hoạt động như ngắm hoa anh đào, leo núi, hay cắm trại. Nghệ thuật và thẩm mỹ đóng vai trò quan trọng trong đời sống hàng ngày, với nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống như trà đạo, thư pháp, origami và nghệ thuật cắm hoa.
Quá trình bỏ Tết “âm” của Nhật Bản có nguồn gốc từ năm 1872, khi quốc gia này chính thức chuyển từ sử dụng Âm lịch sang Dương lịch theo phương Tây. Quyết định này nhằm mục đích hiện đại hóa và đồng bộ hóa với các nước phương Tây. Hệ thống kinh tế, giáo dục và sự thống nhất quốc gia được xem là lý do quan trọng khiến Nhật Bản quyết định bỏ Tết Âm.
Tuy đã bỏ Tết Âm, nhưng người Nhật vẫn giữ gìn một số phong tục truyền thống trong dịp Tết Dương lịch. Dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ, trang trí bằng các vật dụng truyền thống như kadomatsu, shimekazari và mochibana, thưởng thức các món ăn truyền thống và tham gia các hoạt động vui chơi giải trí như hatsumode, omikuji và hatsumode.
Tóm lại, văn hóa con người Nhật Bản là sự kết hợp độc đáo giữa truyền thống và hiện đại. Bước ngoặt bỏ Tết Âm là một phần quan trọng trong quá trình hiện đại hóa của Nhật Bản, nhưng đất nước vẫn duy trì và giữ gìn những giá trị truyền thống để bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc.
Hàn Quốc
Văn hóa con người Hàn Quốc độc đáo và phong phú, chịu ảnh hưởng của Nho giáo, Phật giáo và Shaman giáo. Tôn trọng lễ giáo là một đặc điểm nổi bật, người Hàn Quốc coi trọng lễ phép, sử dụng kính ngữ và duy trì sự khiêm tốn trong giao tiếp. Tinh thần cộng đồng cao được thể hiện qua sự giúp đỡ và tôn trọng các hoạt động tập thể. Họ tự hào về lịch sử, văn hóa và truyền thống, gìn giữ những giá trị truyền thống và giới thiệu văn hóa Hàn Quốc đến thế giới.
Tết Âm lịch (Seollal) đóng vai trò quan trọng trong văn hóa Hàn Quốc, là dịp sum vầy bên gia đình, tưởng nhớ tổ tiên và cầu mong một năm mới an khang thịnh vượng. Tuy nhiên, đầu thế kỷ 20, chính phủ Hàn Quốc muốn thay thế Tết Âm lịch bằng Tết Dương lịch để hòa nhập và thúc đẩy phát triển kinh tế. Người Hàn Quốc đã phản đối mạnh mẽ, cho rằng Tết Âm lịch là một phần không thể thiếu trong văn hóa Hàn Quốc.
Sau nhiều năm đấu tranh, chính phủ Hàn Quốc cuối cùng đã nhượng bộ. Năm 1999, Tết Âm lịch được công nhận là ngày lễ quốc gia. Việc giữ gìn Tết Âm lịch thể hiện tinh thần gìn giữ bản sắc dân tộc và truyền thống văn hóa. Nó mang ý nghĩa quan trọng, củng cố tình cảm gia đình và gắn kết cộng đồng.
Văn hóa con người Hàn Quốc, phản đối và cuộc đấu tranh không bỏ Tết Âm lịch đã làm nổi bật sự kiên trì và sự tự hào về bản sắc dân tộc trong lòng người Hàn Quốc. Tết Âm lịch không chỉ là một ngày lễ quan trọng, mà còn là biểu tượng của sự kết nối và duy trì giữa quá khứ và hiện tại trong văn hóa của đất nước.
Trung Quốc
Văn hóa con người Trung Quốc được coi là một trong những nền văn hóa lâu đời và phong phú nhất trên thế giới. Điều này thể hiện qua những đặc điểm nổi bật như tính tập thể, sự coi trọng gia đình và cộng đồng, tính thực dụng, tinh thần học hỏi, sự tôn trọng đối với lễ nghi và phép tắc, cùng với tính kiên nhẫn cao và lòng tự hào về bản sắc dân tộc.
Lịch sử hình thành Tết Âm, hay còn gọi là Tết Nguyên Đán, trong văn hóa Trung Quốc là một phần không thể thiếu của đất nước này. Từ hơn 4.000 năm trước, Tết Âm đã trở thành ngày lễ quan trọng, bắt nguồn từ thời kỳ vua Nghiêu Thuấn. Theo truyền thuyết, để xua đuổi quái vật Niên, người dân đã đặt thức ăn trước cửa nhà vào đêm giao thừa, từ đó phát triển thành một phong tục truyền thống.
Tết Âm là thời gian để mọi người sum họp gia đình, dọn dẹp nhà cửa, trang trí bằng hoa đào, mai và các đồ trang trí khác. Chuẩn bị các món ăn truyền thống như bánh chưng, bánh tét, sủi cảo, thăm hỏi họ hàng, bạn bè và tham gia các hoạt động vui chơi giải trí như xem múa lân, múa rồng, đốt pháo hoa. Tết Âm không chỉ là dịp để chào đón năm mới mà còn thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên, cầu mong một năm mới an khang, hạnh phúc và thịnh vượng.
Tuy nhiên vào năm 1912, sau khi thành lập nhà nước Trung Hoa Dân Quốc, Tôn Trung Sơn học theo Nhật Bản bỏ Tết “Âm” nhằm loại bỏ chế độ phong kiến và học theo phương Tây. Quyết định này gây ra phản ứng lớn từ dân chúng, đặt ra câu hỏi về việc bảo tồn truyền thống và văn hóa.
Năm 1949, sau khi nội chiến chấm dứt và đảng Cộng sản Trung Quốc chiến thắng, Chủ tịch Mao Trạch Đông tuyên bố khôi phục lại lễ hội Tết Nguyên Đán, khôi phục giá trị truyền thống. Tết Âm lịch trở thành một trong những ngày quốc lễ ở Trung Quốc, đánh dấu sự hồi sinh của lễ hội này sau 37 năm.
Năm 2023, một bài đăng trên Weibo đã làm nổi lên tranh cãi về việc liệu Tết Âm lịch có còn ý nghĩa trong môi trường xã hội hiện đại hay không. Bài viết này đã nhấn mạnh về sự thay đổi trong tư duy của giới trẻ Trung Quốc, đặt câu hỏi về sự cần thiết của việc đi chúc tết và truyền thống lễ hội.
Những đợt xuân vận liên quan đến việc người lao động thành phố về quê ăn tết đang trở nên áp lực và mệt mỏi đối với nhiều gia đình. Các bạn trẻ thể hiện sự chán ghét đối với áp lực lập gia đình, sự so sánh với sự nghiệp, và những buổi tiệc tùng liên miên.
Tuy nhiên, những biểu hiện phản đối này không làm suy giảm giá trị của Tết Âm lịch trong lòng người Trung Quốc. Ngược lại, nó làm nổi bật sự đa dạng và sự đổi mới trong cách người dân hiểu và trải nghiệm lễ hội. Tết Âm lịch vẫn là thời gian quan trọng để gia đình sum họp, trang trí nhà cửa, và thưởng thức các món ăn truyền thống.
Nhìn chung, Tết Âm lịch vẫn giữ vững tầm quan trọng của mình trong văn hóa Trung Quốc. Nó không chỉ là một lễ hội truyền thống mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết gia đình và lòng tự hào về bản sắc dân tộc trong thời đại đầy biến động.
Việt Nam
Tết Âm lịch, hay còn được gọi là Tết Nguyên Đán, là một trong những lễ hội quan trọng nhất trong văn hóa Việt Nam. Đây không chỉ là dịp để mọi người tạm biệt những lo toan của năm cũ mà còn là cơ hội để chào đón năm mới với nhiều niềm vui và hy vọng. Văn hóa người Việt quan trọng hóa Tết Âm lịch qua nhiều phong tục tập quán truyền thống như việc dọn dẹp nhà cửa, thờ cúng tổ tiên, mừng tuổi, và thăm hỏi họ hàng, bạn bè.
Lịch sử hình thành Tết Âm lịch có nguồn gốc từ Trung Quốc cách đây hơn 4.000 năm. Nó đã được du nhập vào Việt Nam từ rất sớm và dần trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt Nam.
Tết Âm lịch, mặc dù là một trong những lễ hội truyền thống quan trọng của người Việt, nhưng cũng đối diện với một số thách thức và vấn đề. Một trong những điểm quan trọng là việc kéo dài thời gian nghỉ lễ. Ngày xưa, thời gian nghỉ chỉ từ chiều 30 tết đến hết ngày mùng 2 hoặc mùng 3 tết, nhưng hiện nay, với tết Quý Mão 2023, tết Giáp Thìn 2024, thời gian nghỉ đã được mở rộng lên đến 7 ngày. Điều này tạo ra một lượng lớn các lễ hội và sự ảnh hưởng không tốt đối với năng suất lao động.
Trước tết, thậm chí cả tuần trước ngày chính thức của lễ hội, những người kinh doanh dịp tết đã bắt đầu chuẩn bị. Tuy nhiên, thời gian này thường chỉ tập trung vào việc chuẩn bị cho lễ hội, và mọi người vẫn tiếp tục công việc của họ trong tâm trạng chờ đợi. Sau tết, chuỗi ngày nghỉ vẫn kéo dài tới sau rằm tháng Giêng, khi mọi người tham gia vào các hoạt động cúng lễ tại đình làng hoặc chùa. Điều này không chỉ làm giảm năng suất lao động mà còn tạo ra sự lệch lạc và lỡ cơ hội trong giao thương quốc tế.
Thực tế, việc kéo dài thời gian nghỉ tết có ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động kinh doanh và giao thương quốc tế của Việt Nam. Trong khi các doanh nghiệp quốc tế tiếp tục hoạt động, Việt Nam, với thời gian nghỉ dài, dễ trở nên lạc hậu và mất cơ hội trong sự cạnh tranh toàn cầu. Điều này đặt ra một thách thức lớn về sự linh hoạt và tính hiệu quả trong quản lý thời gian của người Việt Nam.
Có những quan điểm ủng hộ việc bỏ Tết Âm lịch. Những người này nhấn mạnh rằng việc này sẽ giúp tiết kiệm chi phí cho người dân và tăng năng suất lao động sau kỳ nghỉ lễ, tránh tình trạng ùn tắc giao thông và gián đoạn sản xuất kinh doanh.
Tuy nhiên, cũng có những quan điểm phản đối. Những người này nhấn mạnh giá trị văn hóa của Tết Âm lịch và tác động tích cực đối với đời sống tâm linh của người Việt. Việc bỏ Tết Âm lịch có thể làm mất đi những giá trị truyền thống quan trọng và ảnh hưởng đến sự đoàn kết của cộng đồng.
Sau tất cả…
Thảo luận về việc “bỏ” hay “không bỏ” Tết Âm lịch đã gây ra nhiều tranh cãi, nhưng khi nhìn vào các khía cạnh văn hóa, lịch sử và xã hội, có một số điểm quan trọng cần xem xét.
Tết Âm lịch không chỉ là một lễ hội, mà là một phần của lịch sử lâu dài, thể hiện sự độc đáo của văn hóa Việt Nam. Dù đã có quốc gia chuyển sang sử dụng Tết Dương lịch, nhưng Trung Quốc và Hàn Quốc vẫn giữ nguyên Tết Âm lịch và đạt được những thành tựu ấn tượng trong phát triển kinh tế – xã hội.
Ngày càng cao nhu cầu tinh thần và xu hướng nghỉ ngơi trong xã hội đương đại đã làm cho việc nghỉ dài ngày trong dịp Tết Âm lịch trở nên quan trọng. Điều này giúp con người cân bằng cuộc sống, tái tạo năng lượng và thấu hiểu giá trị tinh thần của lễ hội.
Việt Nam, với quyết định duy nhất sử dụng lịch Âm, đã bảo tồn và duy trì các giá trị văn hóa truyền thống một cách ổn định và bền vững. Tết Âm lịch không chỉ mang lại thời gian nghỉ cần thiết, mà còn là thời điểm để mọi người sum vầy, thể hiện lòng hiếu thảo và gìn giữ những giá trị tốt đẹp của dân tộc. Từ những phân tích trên, có thể khẳng định rằng Tết Âm lịch không chỉ là một lễ hội, mà là một di sản văn hóa cần được bảo tồn và duy trì cho sự phát triển toàn diện của cả xã hội và mỗi cá nhân Việt Nam.
PV,
Tùng Lâm
