STVN – Được viết sau tiểu thuyết lừng danh “Không gia đình”, “Về với gia đình” là câu chuyện về cuộc phiêu lưu của cậu bé Romain Kalbris. Hiện tác phẩm vẫn ít được độc giả Việt Nam biết đến.
Những ai từng đọc Không gia đình và Trong gia đình của Hector Malot hẳn rằng ít nhiều bị cuốn hút bởi cuộc phiêu lưu kiếm tìm gia đình đích thực của cậu bé Remi và cô bé Perrine. Dù trải qua bao gian nan, bị vùi dập, bỏ đói thậm chí suýt chết ngạt trong hầm mỏ như cậu bé Remi trong Không gia đình, nhưng rồi các nhân vật chính đều tìm thấy hạnh phúc và cái kết tốt đẹp lãng mạn như cổ tích.
Sau thành công vang dội từ tiểu thuyết Không gia đình và Trong gia đình, Hector Malot đã hoàn thành bộ ba tiểu thuyết về chủ đề gia đình, đó là Về với gia đình. Trong khi Remi và Perrine đều là những đứa trẻ lưu lạc thì Romain Kalbris trong Về với gia đình có mẹ là thợ may và cha là thủy thủ cùng một ông bác có bàn tay bằng bạc với những chiến tích đầy tự hào ở xứ Ấn Độ xa xôi. Chính niềm tự hào này khiến Romain luôn nung nấu ước muốn trở thành một thủy thủ như cha và có đời sống phiêu lưu như ông bác. Điều này khiến bà mẹ vô cùng lo lắng. Biết bao thủy thủ đã bị chôn vùi nơi biển sâu, trước những cơn bão khắc nghiệt.
Biến cố xảy đến khi cha của Romain chết trong một lần cứu tàu. Bà mẹ trở nên vất vả hơn trong khi Romain chẳng hào hứng gì học hành. Một lần trốn học lang thang tên bờ biển, Romain gặp ông già De Bihorel, người đã làm thay đổi cuộc đời cũng như sự nghiệp của cậu. Nhưng sau đó ít lâu, ông lão bỗng mất tích bí ẩn, cậu bé bị gửi đến sống cùng với ông chú hà khắc và keo kiệt với một thỏa thuận là cậu phải ở và làm không công cho ông ta trong 5 năm. Mỗi ngày, ông chú chỉ phát cho một lát bánh mỳ nhỏ xíu và làm việc cật lực đến 14 giờ, Romain phải liếm sữa thừa từ chiếc liễn của một con chó của nhà hàng xóm. Sau khi bị đánh vì vạch mặt thói keo kiệt của ông chú, Romain quyết định rời đi. Cậu không dám trở về nhà vì lo ông chú sẽ tìm đến bắt bớ mà quyết định tìm đến hải cảng để thực hiện ước mơ trở thành thủy thủ. Nhưng để đến hải cảng là một chặng đường dằng dặc trải qua nhiều miền đất với bao gian nan, thử thách. Trên đường đi, cậu bé phải tự kiếm sống bằng các nghề khác nhau và gặp nhiều hạng người. Ngoài những kẻ xấu như lão chủ gánh xiếc cũng có những người tốt bụng như cô bé Dielette, Hermann và anh chàng họa sỹ Luien Hardel… Từ những cuộc gặp đó, hành trình phiêu lưu của Romain cứ thê diễn tiến.
Hector Malot – Về với gia đình – NXB Phụ Nữ Việt Nam 2025
Dù chung một mô-típ, bộ ba tiểu thuyết lấy chủ đề về cuộc sống phiêu lưu của các cậu bé, cô bé tuổi thiếu niên nhưng mỗi tác phẩm đều sở hữu một nét riêng. Hành trình của Remi và Perrine là đi tìm gia đình đích thực của mình, còn cuộc phiêu lưu của Romain Kalbris là để tìm thấy ý nghĩa của tình cảm gia đình. Dù có đi đâu, ở đâu thì vòng tay mẹ nơi gia đình ấm áp là chốn cuối cùng chúng ta tìm về. Chính vì ý nghĩa đó mà hình ảnh những bà mẹ được tác giả dày công khắc họa. Đó là bà mẹ chờ tin chồng con đến hóa điên ở đầu truyện, người mẹ tảo tần luôn lo lắng bởi máu phiêu lưu của Romain hay bà mẹ của anh chàng thủy thủ Jean ở chương cuối. Trong phút lâm chung, bà mẹ của người thủy thủ vẫn gắng gượng chờ được ôm con trước lúc chết với một niềm tin mãnh liệt: “Thượng đế sẽ không để tôi chết trước khi tôi được ôm con tôi.” (trang 305). Câu chuyện về bà mẹ của Jean khiến cậu bé Romain có thay đổi lớn trong suy nghĩ.
Cũng trong dòng văn học lãng mạn Pháp hậu cách mạng dân chủ (1789) và cách mạng công nghiệp (1849) đã làm thay đổi đất nước này, Về với gia đình là câu chuyện ngợi ca những cuộc viễn du nơi mênh mông biển trời. Dưới ngòi bút của tác giả cùng bước chân hành trình của Romain, thiên nhiên hiện lên tráng lệ với những đường bờ biển hoang sơ, những cánh đồng bát ngát. Dưới cánh đồng trong đêm đầy sao mà như thể ngôi nhà yên bình dành cho đôi bạn Romain và Dielette, cảnh sương mù buổi tối nơi bờ biển lúc thủy triều lên ẩn chứa bất trắc mà cũng mang vẻ đẹp thật nên thơ. Những trận bão biển vừa đáng sợ vùng hùng tráng khiến câu chuyện vượt khó của cậu bé cô độc trên con tàu giữa biển khơi thêm phần thi vị.
Xung quanh cậu bé Romain, nhiều nhân vật được xây dựng với tính cách khác nhau, ông chú họ khắc nghiệt và keo kiệt, lão chủ gánh xiếc có lối sống tầm thường dù xuất thân quyền quý. Bên cạnh đó là những Dielette, Hermann, anh họa sỹ Lucien Hardel là những người bạn tốt luôn đồng hành cùng cậu bé Romain. Tất cả những con người này đã góp phần tạo nên một Romain dũng cảm, tốt bụng. Qua đó có thể thấy, ngoài ý nghĩa về tình cảm gia đình, tác phẩm còn ngợi ca lòng tốt và sự quả cảm bằng một bút pháp lãng mạn.
Trước đây, Về với gia đình từng được xuất bản ở miền Nam do Hà Mai Anh chuyển ngữ. Đầu năm 2035, tái xuất tái xuất do Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam ấn hành qua bản dịch của Thúy An.
Duy An
