STVN – phê duyệt ĐTM một cách chặt chẽ, đầy đủ và khoa học là yếu tố quyết định để hạn chế tác động tiêu cực của các nhà máy đến môi trường không khí, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và tạo ra một môi trường sống trong lành cho người dân Hà Nội riêng và cả nước nói chung.
Phân tích bởi: Ts. Trịnh Xuân Đức
Trong thời gian qua, tình hình ô nhiễm môi trường không khí tại Hà Nội ngày càng trở nên nghiêm trọng, đặc biệt là mức độ ô nhiễm bụi mịn PM2.5. Theo số liệu từ Cổng thông tin quan trắc môi trường Hà Nội, chỉ số AQI (Chỉ số chất lượng không khí) trong nhiều ngày qua liên tục ở mức nguy hiểm, với nồng độ bụi mịn vượt xa mức cho phép. Chẳng hạn, vào những ngày đầu tháng 12 năm 2024, mức PM2.5 đã vượt quá 200 microgram/m³, gấp nhiều lần so với ngưỡng an toàn cho sức khỏe cộng đồng.
Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng này là sự phát triển nhanh chóng của các khu công nghiệp, nhà máy sản xuất mà không có giải pháp hiệu quả trong việc thu gom, xử lý và kiểm soát khí thải. Một trong những vấn đề đáng chú ý là việc phê duyệt các Báo cáo Đánh giá Tác động Môi trường (ĐTM) của các dự án sản xuất còn lỏng lẻo. Nhiều nhà máy, khi được cấp phép hoạt động, không thực hiện đầy đủ các biện pháp bảo vệ môi trường, đặc biệt là trong việc thu gom và xử lý khí thải, bụi mịn. Thậm chí, việc xả thải không qua kiểm soát hay xả thải vượt mức cho phép đã khiến cho tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng trở nên nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người dân và chất lượng sống trong khu vực.
Điều này đã tạo ra sự bức xúc trong xã hội, khi người dân cảm thấy rằng công tác quản lý và kiểm soát ô nhiễm môi trường chưa được thực hiện một cách nghiêm túc, làm gia tăng sự lo lắng về tác động lâu dài của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe cộng đồng và sự phát triển bền vững của thành phố.
Để phân tích thực trạng phê duyệt ĐTM (Đánh giá tác động môi trường) chưa chặt chẽ cho nội dung thu gom, xử lý khí thải, bụi, chúng ta cần làm rõ các yếu tố liên quan đến quy trình phê duyệt, các vấn đề tồn tại trong việc quản lý khí thải và bụi, cùng những hậu quả kéo theo của sự thiếu chặt chẽ này.
- Quy trình phê duyệt ĐTM
ĐTM là một công cụ quan trọng để đánh giá tác động của các dự án sản xuất đến môi trường, giúp kiểm soát và giảm thiểu tác động tiêu cực trước khi dự án được triển khai. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, tại nhiều dự án, đặc biệt là các nhà máy trong các khu công nghiệp (KCN), cụm công nghiệp (CCN), và các làng nghề, không thực hiện đầy đủ các tính toán và biện pháp kiểm soát khí thải, bụi. Điều này bắt nguồn từ việc phê duyệt ĐTM thiếu sự kiểm tra kỹ lưỡng và nghiêm ngặt từ các cơ quan chức năng.
Phê duyệt ĐTM chỉ được thực hiện với một thủ tục hình thức, thiếu sự đánh giá sâu sắc về các tác động lâu dài của khí thải và bụi. Các số liệu và tính toán về lượng khí thải, bụi của các dự án thường được đưa ra một cách sơ sài, không đảm bảo tính chính xác và khoa học. Sự thiếu nghiêm túc này dẫn đến việc các nhà máy không phải chịu trách nhiệm đầy đủ về ô nhiễm không khí mà họ gây ra.
- Vấn đề xử lý khí thải và bụi
Một trong những nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm không khí nghiêm trọng tại Hà Nội nói riêng, trên cả nước nói chung là sự thiếu hiệu quả trong việc kiểm soát và xử lý khí thải và bụi của các nhà máy. Thực tế, trong các ĐTM, nhiều nhà máy không thực hiện tính toán và đánh giá khí thải, bụi một cách chặt chẽ như đối với việc xử lý nước thải. Trong khi việc xử lý nước thải được tính toán một cách chi tiết, các biện pháp xử lý khí thải và bụi lại chủ yếu là những giải pháp tạm thời, dễ dàng bị “lãng quên”.
Các biện pháp phổ biến mà các nhà máy áp dụng để giảm bớt tác động của khí thải và bụi là sử dụng quạt hút công suất lớn. Tuy nhiên, đây là một giải pháp không hiệu quả và chỉ làm loãng bụi và khí thải vào không khí mà không giải quyết tận gốc vấn đề. Các quạt hút này có công suất lớn gấp 10 đến 30 lần so với yêu cầu, nhưng vẫn không thể xử lý triệt để lượng khí thải và bụi được phát sinh.
Ví dụ: Tham khảo phần tính toán thu gom và xử lý khí thải trong báo cáo ĐTM được đăng tải tham vấn trên mạng của Bộ TNMT như sau:
- Xưởng 1- 7000m2, H=10m: có 16 ống hút, công suất 12Kw, tương đương khoảng 50 000m3/h.
- Xưởng 2 – 7000m2, H=10m: có 16 ống hút, công suất 12Kw, tương đương khoảng 50 000m3/h.
- Xưởng 3 – 5000m2, H=10m: có 9 ống hút, công suất 12Kw, tương đương khoảng 50 000m3/h.
Nguồn: Báo cáo ĐTM đăng tải trên trang web của Bộ TNMT
Theo tính toán sơ bộ của tôi để hút hết khí thải trong xưởng 1 thì công suất quạt hút cần thiết cho nhà xưởng này là khoảng 27,113 m³/h. So với công suất dự kiến lắp đặt 50000m3/h thì chỉ bằng một nửa công suất?
- Vai trò của các hội đồng phê duyệt ĐTM
Mặc dù các hội đồng phê duyệt ĐTM thường bao gồm các nhà khoa học, chuyên gia uy tín trong lĩnh vực môi trường. Nhưng không hiểu vì sao các vấn đề tính toán thu gom, xử lý khí thải vẫn có những bất cập về công suất quạt hút, khiến cho có nhiều dự án lách luật để pha loãng khí thải. Việc thông qua ĐTM mà không yêu cầu các giải pháp khoa học và hiệu quả có thể xuất phát từ áp lực từ các nhà đầu tư, hoặc có thể do sự nhận thức chưa đầy đủ về vấn đề hậu quả của ô nhiễm khí thải, bụi ra môi trường.
Nguồn: Internet
Mặc dù các cơ quan chức năng có tiến hành đo đạc và quan trắc định kỳ các chỉ số ô nhiễm không khí, nhưng kết quả không phản ánh được mức độ ô nhiễm thực tế. Các chỉ số đo đạc có thể vẫn đảm bảo trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài, khí thải và bụi sẽ tích tụ, gây ra ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Hậu quả là chất lượng không khí suy giảm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là các bệnh về hô hấp, tim mạch và ung thư.
4. Kiến nghị và giải pháp
Để khắc phục tình trạng này, cần có những cải cách trong quy trình phê duyệt ĐTM. Cụ thể, các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc tính toán và kiểm soát khí thải, bụi của các dự án. Các nhà máy cần thực hiện các biện pháp xử lý khí thải và bụi hiệu quả hơn, như lắp đặt hệ thống lọc khí hiện đại và áp dụng công nghệ sạch. Đồng thời, các hội đồng phê duyệt ĐTM cần có sự tham gia của các chuyên gia độc lập và tăng cường tính quyết liệt trong việc phải xử lý khí thải, bụi trước khi xả vào môi trường. Tuyệt đối không chấp nhận việc đánh đổi “môi trường lấy kinh tế”.
Hơn nữa, việc nâng cao nhận thức của các nhà đầu tư về bảo vệ môi trường là rất quan trọng. Chính quyền và các cơ quan chức năng cần có các biện pháp mạnh mẽ hơn để yêu cầu các nhà máy thực hiện đầy đủ các quy định về bảo vệ môi trường trước khi cấp phép hoạt động.
Như vậy, phê duyệt ĐTM một cách chặt chẽ, đầy đủ và khoa học là yếu tố quyết định để hạn chế tác động tiêu cực của các nhà máy đến môi trường không khí, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và tạo ra một môi trường sống trong lành cho người dân Hà Nội riêng và cả nước nói chung.